En çok Ayasofya ziyaret ediliyor

İstanbul’un tarihi ve turistik mekânlarından ayasofya Müzesi,2019’da 3.7 milyon ziyaretçi ağırlayarak Türkiye’nin en çok ziyaret edilen müzesi oldu. Yerli ve yabancı turistler tarafından yoğun ilgi gören; sanat ve mimarlık tarihi bakımından dünyanın önde gelen yapılarından Ayasofya Müzesi’ni Müze Müdürü Hayrullah Cengiz anlattı.

Emlak Pencerem / Güncel Haberler  - 5 Şubat 2020 - İstanbul

Ayasofya Müzesi, Bizans ve Osmanlı dönemlerinden kalma pek çok saray, kilise, çeşme, cami, dikilitaş ve konak arasında yer alan ve görkemli yapısıyla Türkiye’nin ve İstanbul’un en çok ziyaretçi ağırlayan müzelerinden birisi. İstanbul’un siluetini[1] oluşturan en belirgin yapılardan birisi olan Ayasofya Müzesi, aynı zamanda devasa büyüklükteki kubbesiyle Tarihi Yarımada’nın en çok ilgi gören yapılarından biri. Sultanahmet Meydanı’nda; Topkapı Sarayı, Hipodrom ve Yerebatan Sarnıcı’na birkaç adımlık mesafede yer alan Ayasofya Müzesi, 2019 yılında 3.7 milyon ziyaretçi ağırladı.

Müze Müdürü Hayrullah Cengiz, "Ayasofya Müzesi, Türkiye’de en fazla ziyaretçi alan iki müzeden bir tanesi. Sayılara baktığımızda zaman zaman Topkapı Sarayı zaman zamansa Ayasofya Müzesi'nin 1. sırada yer aldığını görüyoruz. 2012’den 2015 yılına kadar ziyaretçi sayımız ortalama olarak 3 buçuk milyon civarıdır. 2015 senesinde rekor ziyaretçiye sahip olmuştuk. 2019 yılında ise 3.7 milyon ziyaretçi ağırlayarak yeni bir rekora imza attık" ifadelerini kullandı.



Ayasofya Müze Müdürü Hayrullah Cengiz:  “Mabedin İnşası Kendi Kulvarında Bir Dünya Rekorudur”

Ayasofya’nın tarihine ilişkin bilgi veren ve bulunduğu yerde inşa edilen üçüncü mabet olduğunu belirten Cengiz, “İnşa edildiği zaman dönemin imparatoru; Justinian’dir. Justinian aynı zamanda Doğu Roma İmparatoru, belki de en büyük hükümdarıdır. Kendisi o güne kadar görülmemiş büyüklükte ve ihtişamda bir mabet yapmaya karar verdikten sonra yıkılan, yanan ilk mabedin üzerine bir mabet inşa ettirmeye başlar ve bu dönemde iki kişiyi görevlendirir. Aslında bu iki kişinin mimar olması gerekir ama ikisi de bilim insanıdır. Bunlar İsidoros ve Anthemios’tur. Biri dönemin en büyük aritmetik ve geometri hocasıdır. Diğeri ise dönemin belki en önemli mekanik hocasıdır. İkisi bu mabedin inşasına başlarlar fakat birkaç sene sonra Anthemios vefat eder ve İsidoros tarafından bu mabet bitirilir. İnşaatı 532’den 537’ye kadar tam 5 yıl kadar sürer. Aslında bu tür bir mabedin daha uzun sürede inşa edilmesi gerekirken bu kadar kısa sürede bitirilmesi aynı zamanda kendi kulvarında bir dünya rekorudur. Özellikle daha sonra tarihi mabetler ve tarihi binalar arasında bir zaman sıralaması yaptığımızda benzeri mabetlerin 100-150 gibi çok uzun senelerde inşa edildiğini görebiliyoruz. Dolayısıyla Ayasofya’nın aynı zamanda bir inşa zamanı rekoru kırdığını da söyleyebiliriz” şeklinde konuştu.

Dünyanın En Büyük Hat Levhaları Ayasofya’da

Ayasofya Müzesi içerisinde yer alan ve ziyaretçiler tarafından büyük ilgi gören hat levhaları hakkında bilgi veren Cengiz, cami kültürü içinde İslami figürlere ihtiyaç duyulduğundan bahsederek, “Bunlardan en eskisi Teknecizade İbrahim Efendi’ye aittir. Teknecizade’nin levhaları, 1847-1850 yılları arasında kullanıma daha müsait olan günümüz levhalarıyla değiştirilir. Bu levhalar aynı zamanda dünyanın en büyük hat levhalarıdır ki 7,5 metre çapındadır ve dönemin kadı askeri Mustafa İzzet Efendi tarafından yelken bezinden yapılmıştır. Ağaç olarak da ıhlamur ağacı kullanılmıştır. 8 adet olan bu levhalar 6 tane iken kadı asker bu levhalara Peygamber Efendimizin torunları olan Hasan ve Hüseyin’in isimlerini eklemiştir. Uzun yıllardan beri de yerinde asılı olarak durmaktadır. Bunun dışında mihrap kısmının hemen sağ tarafında üç ayrı padişaha ait olan levhalardan en üstte yer alan levha II. Mahmut’a aittir ve bu yine İstanbul’da cami içinde yer alan en büyük hat levhadır. Mihrabın sol tarafında ise iki ayrı hat levhası bulunmaktadır” dedi.

Yapıyı eşsiz kılan özelliklerden bahseden Cengiz, “Ayasofya’nın en büyük özelliği kapalı olarak kapladığı alan ve kubbesidir. Kubbe yaklaşık olarak 32 metre çapındadır ve o tarihe kadar bu büyüklükte bir kubbe denenmemiştir. Aslında biraz önceki tarihlerde Roma’da bir mabet inşa edilmiştir ama o mabet hem kubbe olarak çok daha basıktır hem de ortasında 9 metre kadar bir genişlik vardır. Ayasofya’yı ayrıcalıklı ve ihtişamlı kılan bu özellikleri yaklaşık olarak bin yıl boyunca da geçilmemiştir. Kubbesi daha sonra yapılan yapılara örnek teşkil etmiş olsa bile kilise mimarisi içinde hiçbir zaman tekrarı yapılmamıştır. Mabedin aynı zamanda yerden yüksekliği 56 metredir ki bu yine kendi içerisinde bir rekordur. Bugün hala tarihi mabetler içerisinde 4. sırayı almaktadır. Bu özelliklerin yanında içerisindeki figürlü mozaikleri ve mozaik yapısı ise onu ayrıca ihtişamlı kılmaktadır” dedi.



“Ayasofya ile İlgili Farklı İnançlarda Farklı Efsanelere İnanılıyor”

Ayasofya hakkında bilinen efsanelere değinen Cengiz, farklı dini inançların farklı efsanelere inanıldığından bahsederek ana kubbe ile ilgili olan Hızır Aleyhisselâm efsanesinden bahsetti: “Ayasofya yaklaşık 1500 yaşında olan bir mabet. Bir dönemi Hristiyanlıktan bir dönemi de özellikle cami olduğu dönemlerden Müslümanların efsanelerine sahip. Efsaneler genellikle az bilinmekten yola çıkar ama her efsanenin içinde gerçeklik payı vardır. Ayasofya’nın ana kubbesinin altı, İmparatorluk taç giyme tören alanının bulunmuş olduğu yere, Terler Direk ya da bazı yerlerdeki işaretlere baktığımız zaman bunların birçok efsaneyi beraberinde getirmiş olduğunu görüyoruz. Mesela büyük ana kubbe ile ilgili bir efsane vardır. Özellikle buranın cami olduğu dönemlerde Müslümanlar, ana kubbenin altında kırk vakit peş peşe sabah namazı kılarlarsa Hızır Aleyhisselâm ile karşılaşacaklarına inanmışlardır.”

Bir başka rivayetten bahseden Cengiz, “Bugün dilek taşı, dilek sütunu ya da terler direk dediğimiz bir mekânımız vardır. Burası hem Hristiyanlar hem Müslümanlar açısından önem taşımıştır ve bir merak konusu olmuştur. Hristiyanlar için Hz. Meryem’in oğlu olan Hz. İsa’nın yakalanması ve işkenceye tabi tutulması öğrenildiğinde kendisinin bulunmuş olduğu mekânda gözyaşlarını akıttığı ve o gözyaşlarının bir mermeri deldiği ifade edilir. Justinian’in de bu mabedi inşa ettirdiğinde mermeri getirip buraya yerleştirdiği konusunda bir inanç hakimdir” ifadelerini kullandı.

Cengiz, diğer rivayeti ise şöyle anlattı: “Müslümanların inancına göre ise İstanbul fethedilip Ayasofya camiye çevrildikten sonra ilk olarak Cuma namazı kılınmaya başlanır. Hutbeye Fatih Sultan Mehmet’in hocası Akşemsettin çıkar. Namazı ise Fatih Sultan Mehmet’in kıldırması gerekir. Sultan Fatih mihraba geçer. Birincitekbiri aldıktan sonra namazı bozar, sağa sola selam verir. İkincitekbiri aldıktan sonra yine namazı bozar ve selam verir, üçüncütekbirin sonunda namaza durur. Sonrasında niçin böyle yaptığı sorulur. ‘Tekbir aldıktan sonra Kâbe’yi bir türlü karşımda göremedim. Üçüncü tekbirden sonra Kâbe’yi karşımda görünce ancak o zaman namaza devam ettim’ der. Konuyu tam olarak anlamak için Akşemsettin’e de sorarlar. Akşemsettin, ‘Cemaatin arasında Hz. Hızır da vardı. Şu görmüş olduğunuz direğin olduğu yerde bulunuyordu. Mabedin yönü kıbleye dönük olmadığı için direği tutarak Ayasofya’yı kıbleye doğru çevirdi.  Tam bu esnada bir gören olduğu için az kala durdurmak zorunda kaldı’ der. Bundan dolayı da Fatih’in, ancak üçüncü tekbirden sonra Kâbe’yi görüp namazı kıldırmaya devam ettiğine yönelik bir efsanemiz vardır. Ayasofya ile ilgili efsane ve rivayetlerin örnekleri daha da arttırılabilir. Hatta bu efsaneler, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Halk Edebiyatı bölümünde de doktora tezi olmuştur” şeklinde konuştu.

Günümüzde, insanların sütunda yer alan oyuğa yerleştirdikleri başparmaklarını saat yönünde tam bir tur döndürerek dilek tuttuklarında kabul olacağına inandıkları dilek sütunu ziyaretçiler tarafından yoğun ilgi görüyor.

“Tüm Din ve Mezheplerin Ortak Mabedi Ayasofya”

Ayasofya’nın içinde bulunan türbelerden bahseden Cengiz, “Güney tarafta 5 türbemiz var. Bunların en eskisi Sultan II. Selim’e ait. Daha sonra Sultan III. Murat, Sultan III. Mehmet ve yanlarında şehzadeler türbesi ile Ayasofya inşa edildiğinde yaptırılan vaftizhanenin içerisinde şu an Sultan Mustafa ve Sultan İbrahim’in türbeleri vardır” dedi.

Ayasofya Müzesi’nin çok farklı din ve ırktan ziyaretçiyi ağırladığını ifade eden Cengiz, “Burada çeşitli ırklardan, din ve mezheplerden tabir-i caizse 72 milletten insanı görebiliyorsunuz. Tabi bu ziyaretçilerin kendi kültürleriyle alakalı olarak farklılık gösteren ve meraklarını celbeden farklı eserler burada mevcut. Ayasofya bütünlüğünü koruyarak tüm ihtişamıyla ayakta kalan en eski mabetlerden biridir. İçerisindeki tezyinatından tutun, mermer yapısına, kubbesinin büyüklüğünden tutun, mimarlık tarihinde bırakmış olduğu ize, kaplamış olduğu geniş alana kadar kendi mimarlık ve sanat tarihi içerisinde çok önemli bir yere sahiptir. Aynı zamanda doğudaki ayakta kalan en büyük kilisedir. Hristiyanlar için Hristiyanlığın mezheplere ayrılmadığı dönemden kalma bir mabet olmasından dolayı Hristiyanların ziyaret etmeleri gereken bir yerdir. Müslümanlar için ise Peygamber Efendimiz ’in özellikle İstanbul’un fethi ile ilgili hadis-i şerifine mazhar olabilmek için gelinebilecek en kutsal yerdir Ayasofya. Bunun dini ve inanç temelini görebiliyorsunuz. Dolayısıyla Ayasofya’yı tüm mezheplerin ortak mabedi olarak görebiliyorsunuz” ifadelerini kullandı.